Sto lat zrzeszenia. Akcja reaktywacja (cz. III)

Maj 30 11:22 2023 Wydrukuj

W 1944 r. lubelscy myśliwi postanowili wskrzesić funkcjonowanie PZŁ na wyzwolonych terenach. Szybko dowiedzieli się o tym działacze z Warszawy i ostatecznie to w stolicy ulokowano reaktywowany Związek, w którym członkostwo w pierwszych latach po wojnie było dobrowolne.

W październiku 1944 r. w Lublinie grupa myśliwych z inicjatywy Leona Radlińskiego (członka założyciela Lubelskiego Towarzystwa Myśliwskiego w 1925 r., przed wojną prezesa tej organizacji, a także skarbnika Wojewódzkiej Rady Łowieckiej w Lublinie) odbyła spotkanie towarzyskie, podczas którego została podjęta próba reaktywowania przedwojennego Polskiego Związku Łowieckiego. W tym spotkaniu brał udział także mec. Jan Steliński (w 1952 r. zmienił imię na Janusz). Uczestnicy przygotowali oświadczenie: Polscy myśliwi, zebrani 16 października 1944 roku w Dyrekcji Lasów Państwowych, uznają, że dla ochrony polskich zwierzostanów i zorganizowanego łowiectwa polskiego konieczne jest wznowienie na ziemiach wyzwolonych działalności Polskiego Związku Łowieckiego. Delegacja w składzie Stanisław W. Kokoszyński (kierownik Biura Organizacji i Inspekcji w dyrekcji lasów okręgu lubelskiego w randze wicedyrektora), Leon Radliński i Jan Steliński przedstawiła tę rezolucję wraz z obowiązującym od 1937 r. Statutem PZŁ ówczesnemu zastępcy kierownika Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych PKWN Edwardowi Bertoldowi (31 grudnia zostanie ministrem tego resortu w Rządzie Tymczasowym RP).

W listopadzie powstała Tymczasowa Komisja Organizacyjna (prezes Jan Steliński, wiceprezesi: Antoni Salnicki – przedstawiciel lasów okręgu lubelskiego, Tadeusz Kryński – dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Lublinie, członkowie: Leon Radliński, Wacław Morawski, Stanisław Korczyński, z czego panowie Kryński, Morawski i Korczyński w 1937 r. byli członkami Tymczasowej Wojewódzkiej Rady Łowieckiej w Lublinie), która wystąpiła o zarejestrowanie Związku. Wniosek podpisało 15 osób, czyli osiągnięto liczbę wymaganą do rejestracji.

25 stycznia 1945 r. na podstawie art. 21 Prawa o stowarzyszeniach z 27 października 1932 r. do rejestru stowarzyszeń i związków Urzędu Województwa Lubelskiego wpisano pod numerem 2 stowarzyszenie Polski Związek Łowiecki.

Warszawiacy wchodzą do gry

W przeddzień kolejnego spotkania w Lublinie, które odbyło się już po reaktywacji, bo 19 maja 1945 r., kilku warszawskich myśliwych, w tym dwóch przedwojennych działaczy związkowych – Józef Skrzypek i Zbigniew Kowalski – dowiedziało się od brata Jana Stelińskiego o tamtejszej inicjatywie. Aby przekonać się naocznie, co się dzieje, oraz nawiązać kontakt z grupą lubelską, Kowalski udał się 26 maja do Lublina i spotkał się z Tymczasową Komisją Organizacyjną. Ustalono m.in., że jej nazwa ulegnie zmianie na „Tymczasowy Zarząd PZŁ”, do obecnego składu zostaną dokooptowane trzy osoby z Warszawy, ale siedziba Związku nadal będzie się mieściła w Lublinie.

Pod koniec miesiąca grupa warszawska, wbrew wcześniejszym ustaleniom, wybrała sześć osób do tymczasowego zarządu: Zbigniewa Kowalskiego, gen. Witolda Nowodworskiego (płk. Armii Czerwonej skierowanego do służby w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSSR), Jana Zaborowskiego oraz Józefa Skrzypka, Kazimierza Świderskiego i Janusza Regulskiego (ostatni trzej panowie należeli do NRŁ w przedwojennym Związku).

9 czerwca na kolejnym spotkaniu w Warszawie z udziałem Jana Stelińskiego zatwierdzono tymczasowy zarząd wraz z członkami delegowanymi do niego z grupy warszawskiej. Powołana została także Tymczasowa Rada Łowiecka. W siedzibie Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie 24 czerwca przedstawiciele obu grup ustalili, że prezesem Tymczasowego Zarządu PZŁ będzie nadal Jan Steliński, urzędującym wiceprezesem – Janusz Regulski, a Józef Gieysztor zostanie kierownikiem biura i prac organizacyjnych.

We wrześniu Tymczasowy Zarząd PZŁ złożył ministrowi leśnictwa Stanisławowi Tkaczowowi (później, w latach 1966–1969, będzie on prezesem NRŁ) nieco zmienioną wersję przedwojennego projektu noweli rozporządzenia prezydenta RP o prawie łowieckiem. Główne zmiany dotyczyły m.in. obowiązku należenia przez każdego myśliwego do Związku oraz podziału kraju na obwody łowieckie o powierzchni co najmniej 500 ha lub 200 ha dla obwodów wspólnych. W tym samym czasie Zarząd wystąpił z prośbą do Biura Prezydialnego Rady Ministrów o rozpatrzenie możliwości wprowadzenia w całym kraju jednolitego trybu wydawania pozwoleń na posiadanie śrutowej broni myśliwskiej, z jednoczesnym zastrzeżeniem, aby otrzymywali je posiadacze kart łowieckich, a więc członkowie PZŁ. W tej samej sprawie zwrócono się również do ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza.

W stolicy

1 września 1945 r. siedziba Tymczasowego Zarządu PZŁ została przeniesiona z Lublina do Warszawy. 3 listopada zaś w stolicy zwołano walne zgromadzenie członków PZŁ, w którym oprócz tymczasowych władz wzięło udział 8 łowczych wojewódzkich i 14 delegatów. W przeddzień zjazdu, „dla zapewnienia sprawności”, odbyło się spotkanie Tymczasowego Zarządu PZŁ oraz Tymczasowej Rady Łowieckiej z łowczymi wojewódzkimi. Wyborów władz związkowych w zasadzie nie przeprowadzono, ponieważ – jak stwierdził jeden z delegatów – poprzedniego dnia zostały przedstawione i obszernie omówione kandydatury Tymczasowego Zarządu PZŁ na poszczególne funkcje, a z powodu „nienawiązania bliższych stosunków pomiędzy myśliwymi” nie było potrzeby zgłaszać innych kandydatur. Przedłożoną listę przyjęto. Prezesem został Jan Steliński, było 5 wiceprezesów, Rada Naczelna składała się z 16 członków, Kapituła Odznaczeń – z 10, Komisja Rewizyjna – z 5. Na walnym przyznano też członkostwo honorowe Włodzimierzowi Korsakowi i Hermanowi Knothemu.

Po zakończeniu obrad do prezydenta Bolesława Bieruta wysłano depeszę następującej treści:

Walne Zgromadzenie przedstawicieli Polskiego Związku Łowieckiego obradujące w Warszawie w dniu 3 listopada przesyła Ci, Obywatelu Prezydencie, wyrazy czci.

Jednocześnie Zjazd zwraca się z gorącą prośbą o wzięcie w obronę tak cennego dobra narodowego, jakim jest nasza zwierzyna łowna, zdziesiątkowana straszliwie przez barbarzyńskiego okupanta, a zagrożona obecnie całkowitym wyniszczeniem przez osoby nielegalnie polujące.

Polska nie może dopuścić, by Jej najwspanialsza fauna łowna w Europie wyginęła tak, jak w latach 1919–1921 wyginęły żubry, łosie i bobry.

Walne Zgromadzenie wierzy gorąco, że jego prośba zostanie wysłuchana.

Pod koniec roku działacze związkowi, mając chyba na uwadze przychylność władz państwowych dla swojej aktywności, do wstąpienia w szeregi PZŁ zaprosili marszałka Polski Michała Rolę-Żymierskiego, który „członkostwo raczył przyjąć”.

Na początku 1946 r. prezes PZŁ Jan Steliński wobec stałego zamieszkania oraz pracy zawodowej w Lublinie, a przez to braku możliwości czynnego udziału w codziennych pracach Związku przekazał swoje obowiązki wiceprezesowi Januszowi Regulskiemu.

Dobrowolne członkostwo

Decyzją prezydenta m. st. Warszawy z 7 stycznia 1946 r., wydaną na podstawie art. 21 Prawa o stowarzyszeniach z 27 października 1932 r., do rejestru stowarzyszeń i związków wpisano pod numerem 42 stowarzyszenie Polski Związek Łowiecki. Do przyjętego wtedy statutu zostały wprowadzone zmiany zatwierdzone przez prezydenta m. st. Warszawy 5 grudnia 1947 roku. Zgodnie z postulatami władz związkowych usunięto pojęcie członka nadzwyczajnego i wprowadzono egzaminy dla kandydatów na członków zwyczajnych według programu ustalonego przez NRŁ.

Według ówczesnego statutu do Związku mogły należeć osoby fizyczne w charakterze członków zwyczajnych i honorowych oraz stowarzyszenia (kółka łowieckie) „działające w zakresie gospodarki łowieckiej i uprawiania prawidłowego łowiectwa”. Tak więc stowarzyszenia (kółka łowieckie) mogły być członkiem PZŁ jak każdy myśliwy, jednak nie stanowiły one ogniwa organizacyjnego Związku. Kółko łowieckie było zrzeszeniem myśliwych uprawiających gospodarkę łowiecką, hodujących zwierzynę i polujących zgodnie z zasadami określonymi przez Związek, które obowiązywały to kółko jak każdego członka PZŁ. Dopiero na przełomie lat 1948 i 1949 władze administracyjne zaczęły się zwracać do wojewódzkich rad łowieckich o opinie dotyczące celowości utworzenia danego kółka łowieckiego.

Członków zwyczajnych przyjmowały do Związku wojewódzkie rady łowieckie, właściwe według stałego miejsca zamieszkania kandydata, po wysłuchaniu opinii właściwej powiatowej rady łowieckiej. Odbywało się to na podstawie pisemnego zgłoszenia. Musiało ono zawierać imię, nazwisko, dokładny adres, zawód, wskazanie wydzierżawionych lub posiadanych terenów łowieckich, ewentualnie posiadającego tereny łowieckie stowarzyszenia łowieckiego, którego kandydat był członkiem, oraz zobowiązanie do stosowania się do postanowień statutu, uchwał i zarządzeń władz Związku, a także do regularnego płacenia składek.

Pod specjalnym nadzorem

Drugie walne zgromadzenie członków PZŁ odbyło się 26 czerwca 1946 r. w Otwocku w siedzibie Warszawskiego Kółka Łowieckiego im. św. Huberta. Na prezesa został wybrany gen. dr Bolesław Szarecki (przed wojną członek sądu łowieckiego przy NRŁ oraz członek zarządu Polskiego Towarzystwa Łowieckiego na m. st. Warszawę i województwo warszawskie). W przeddzień walnego zgromadzenia Jan Steliński złożył na ręce zarządu rezygnację z pełnionej funkcji.

Od tego momentu nastąpiła era panowania nad Związkiem prominentów PPR i późniejszej PZPR, Ludowego Wojska Polskiego, Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej oraz tajnych lub jawnych współpracowników tych służb.

Krzysztof Morow, Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe (na zdjęciu widoczni m.in. prezydent RP Bolesław Bierut i generał Bolesław Szarecki, 1948 r.)