Głosowanie w sprawie obniżenia statusu ochronnego wilków w Europie już w grudniu

Listopad 21 14:12 2024 Wydrukuj

44. posiedzenie Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej coraz bliżej. Wszyscy zainteresowani aktywnym zarządzaniem populacją wilków, w tym agendy rządowe i samorządowe wszystkich szczebli, szczególnie lokalnych, wyczekują decyzji, która już na początku grudnia zapadnie w Strasburgu.

Oficjalny wniosek dotyczący zmiany w załącznikach II i III do Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (konwencja berneńska, 1979 r.), będący następstwem wrześniowej decyzji Unii Europejskiej w tej sprawie (więcej TUTAJ), leży już na biurkach stałych przedstawicielstw wszystkich stron konwencji, w tym również Polski.

Pół wieku bez zmian w statusie wilków

Przypomnijmy, że we wniosku skierowanym 27 września br. do sekretarza generalnego konwencji berneńskiej przez dyrektor generalną ds. środowiska Komisji Europejskiej, działającą w imieniu całej UE, zawarto propozycję obniżenia statusu ochronnego wilków poprzez przesunięcie gatunku z załącznika II (figuruje w nim jako ściśle chroniony) do załącznika III (gdzie będzie miał status „tylko” chronionego), który pozwala na aktywne zarządzanie populacją. W następstwie Biuro Traktatowe Rady Europy (Council of Europe Treaty Office) niezwłocznie 1 października przekazało wspomniany wniosek wszystkim stronom konwencji. Takie tempo wynikało z brzmienia art. 17 – strony muszą się zapoznać z proponowanymi zmianami minimum dwa miesiące przed planowanym posiedzeniem Stałego Komitetu.

Dla lepszego zobrazowania konieczności wprowadzenia proponowanej,  popartej merytorycznymi argumentami zmiany nadmienię, że umieszczenie gatunków zwierząt w załącznikach II i III zostało oparte na danych naukowych dostępnych w czasie negocjowania konwencji, czyli w latach 70. ub.w.! Wilk jako gatunek jest dla większości państw Europy (dla jasności – nie dotyczy to Polski) wymieniony w załączniku II od chwili wejścia konwencji w życie w 1982 r. Czy prawie pół wieku to wciąż za mało, aby zapadły konieczne decyzje podparte twardymi danymi? Przekonamy się o tym już w najbliższym czasie. Wspomnę jeszcze, że ostatnia (zresztą chyba zarazem pierwsza) próba obniżenia statusu ochronnego wilków w ramach konwencji na wniosek Szwajcarii była podjęta w 2022 r., jednak nie powiodła się wobec sprzeciwu stron wyrażonego na posiedzeniu w listopadzie 2022 r.

Dwa raporty grup eksperckich 

UE za podstawę propozycji obniżenia statusu ochronnego wilków podaje dwa ostatnie raporty o stanie zachowania (conservation) ich populacji w Europie. Pierwszy z nich to „Ocena stanu ochrony wilka (Canis lupus) w Europie” [Assessment of the conservation status of the Wolf (Canis lupus) in Europe] opracowany przez naukowców z Large Carnivore Initiative for Europe (LCIE) w 2022 r. Omówiłem go szczegółowo w artykule pt. „Wilcza dezinformacja za przyzwoleniem?” na łamach BŁ 4/2023. 

Drugi dokument to „Sytuacja wilka (Canis lupus) w Unii Europejskiej” [The situation of the wolf (Canis lupus) in the European Union], będący dogłębną analizą opracowaną przez grono ekspertów skupionych wokół grupy organizacji konsultingowych N2K Group dla Dyrekcji Generalnej KE ds. Środowiska w 2023 r., m.in. na bazie informacji zebranych w ramach konsultacji od lokalnych społeczności, naukowców i zainteresowanych stron z poszczególnych krajów członkowskich. Wszystkie zgromadzone dane przed wykorzystaniem były weryfikowane naukowo i porównywane z oficjalnymi statystykami na temat populacji wilków oraz ich wpływu na zwierzęta gospodarskie przekazanymi KE przez właściwe organy państw członkowskich (lub zidentyfikowanymi za pośrednictwem innych wiarygodnych źródeł, w przypadku gdy oficjalne dane rządowe nie były dostępne). Co ciekawe, z Polski nadesłano w ramach konsultacji łącznie 450 wiadomości, z czego ponad 90% pochodziło od osób opowiadających się za utrzymaniem dotychczasowego statusu ochronnego tego gatunku.

Coraz więcej wilków w UE 

Dwa wspomniane wyżej raporty potwierdzają, że liczebność wilków wykazuje pozytywny trend w ciągu ostatnich kilku dekad i gatunek ten z powodzeniem odrodził się na europejskim kontynencie. Porównanie map rozmieszczenia wilków z lat 2000, 2005 i 2016 świadczy o znacznym rozszerzeniu zasięgu dziewięciu subpopulacji gatunku w Europie. Aktualnie jest on notowany we wszystkich krajach Europy kontynentalnej. W części z nich bytują duże populacje liczące ponad tysiąc osobników. 

W raporcie LCIE opracowanym w 2022 r. wykazano, że w UE liczebność wilków szacuje się na ok. 19 tys. osobników (w porównaniu z ok. 14,3 tys. w 2016 r.), a w Europie (z wyłączeniem Białorusi i Federacji Rosyjskiej) – 21,5 tys. osobników (17 tys. w 2016 r.). Zgodnie z tym raportem w 17 (z 24) państwach członkowskich, w których występują wilki, ich populacje wykazały trend rosnący, a w pozostałych 7 – stabilny. Dokument ten jednoznacznie dowodzi, że liczebność wilków w UE nie spada. Według ostatniej, cyklicznej oceny stanu ochrony przeprowadzonej na mocy art. 17 dyrektywy siedliskowej dla okresu sprawozdawczego 2013–2018, a więc sprzed powstania powyższego raportu, wilki odnotowano w 21 krajach UE, a całkowitą unijną populację szacowano na ok. 11–17 tys. osobników. 

Najnowsze dane z analizy przeprowadzonej przez N2K Group dla KE wykazały z kolei, że w całej UE liczebność wilków może wynosić ok. 20,4 tys., co jest liczbą nieznacznie wyższą od wartości podanej przez LCIE w 2022 r., ale już wyraźnie wyższą od tej raportowanej przez państwa członkowskie za okres 2013–2018. Nie ma więc żadnej wątpliwości, że liczba wilków w UE rośnie. Ma to także odzwierciedlenie w najświeższym dokumencie z 2024 r. przygotowanym przez LCIE pt.: „Mapy rozmieszczenia dużych drapieżników i aktualizacje populacji 2017–2022/23” (Large carnivore distribution maps and population updates 2017–2022/23). Podobnie jak w dokumencie LCIE z 2022 r. dotyczącym oceny stanu ochrony wilków w Europie, tak i w tym przypadku potrzebne dane dla Polski przekazało Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” [prezes stowarzyszenia dr hab. Sabina Pierużek-Nowak jest członkiem LCIE – przyp. red.].  

Decyzja polityczna

Stały Komitet Konwencji Berneńskiej będzie obradować od 2 do 6 grudnia br., a sprawa obniżenia statusu ochronnego wilków ze ściśle chronionego na chroniony zostanie podjęta 3 grudnia. Niech nas jednak nie uśpi pozorny spokój i cisza, jakie zapanowały wokół tego wydarzenia oraz przekonanie, że propozycja UE gładko przejdzie większością 2/3 głosów. Fakt, do sukcesu na posiedzeniu komitetu wystarczy dodatkowe siedem głosów za, bo poparcie 27 krajów unijnych jest już pewne, ale jak to się zwykło mówić: licho nie śpi. Chodzi tutaj o decyzje bardziej polityczne niż merytoryczne. Lobbing organizacji stojących za utrzymaniem status quo –istniejącego już przypomnę prawie pół wieku – trwa w najlepsze. Ponadto nie bacząc na wynik nadchodzącego głosowania, Norweski Instytut Badań Przyrodniczych wspólnie z LCIE intensywnie pracuje nad modyfikacją przepisów i metodologii dotyczących określania wartości referencyjnych dla dużych drapieżników w Europie (Developing methodology for setting Favourable Reference Values for large carnivores in Europe), które mogą znacznie utrudnić osiągnięcie pożądanego, właściwego stanu ochrony gatunku (favourable conservation status, FCS) i tym samym zamknąć drogę do zarządzania populacją wilków w ramach dyrektywy siedliskowej z uwagi na niespełnienie podstawowego wymogu. 

Realna możliwość zarządzania może jednak zostać jeszcze wcześniej sparaliżowana z powodu danych dotyczących stanu populacji wilków przekazanych przez państwa członkowskie w ramach najbliższego okresowego raportowania o stanie gatunków i siedlisk na mocy wspomnianego wyżej art. 17 dyrektywy siedliskowej. Krajowe sprawozdania za okres 2019–2024 muszą dotrzeć do KE przed 31 lipca 2025 r. Zawarte w nich informacje będą kluczowe nie tylko dla przyszłego przesunięcia populacji wilków z załącznika IV do załącznika V dyrektywy (odpowiedniki załącznika II i III konwencji berneńskiej), ale także dla populacji obecnie znajdujących się w załączniku V, co dotyczy m.in. Polski. W przypadku gdy raport wykaże, że nie znajdują się one we właściwym stanie ochrony, to może dojść do wstrzymania polowań tam, gdzie są dozwolone. Aktywność zainteresowanych stron (m.in. krajowych organizacji łowieckich) w tym zakresie winna być zatem priorytetowa, aby nie doszło do powtórki sytuacji opisanej we wspomnianym już artykule „Wilcza dezinformacja za przyzwoleniem?”.
 

Aktualizacja: 50 lat ścisłej ochrony wilków wystarczy!

Jarosław Kuczaj, społeczny doradca i reprezentant PZŁ w FACE
Fot. michal/ Adobe Stock