Zwierzyna a człowiek - postępowanie w sytuacjach problemowych

Zagadnienia dotyczące obchodzenia się z dzikimi zwierzętami padłymi lub rannymi w wypadkach nieustannie wywołują wiele wątpliwości, również wśród myśliwych. Wynika to wprost z rozproszenia szczegółowych uregulowań w tym zakresie w różnych aktach prawnych. Jakiś czas temu Ministerstwo Środowiska w przygotowanej przez Departament Prawny opinii „w sprawie postępowania ze zwierzętami łownymi w szczególnych przypadkach” podjęło się ich uporządkowania. Poniżej prezentujemy w telegraficznym skrócie najważniejsze informacje z kilkustronicowego opracowania. Pełną opinię Departamentu Prawnego MŚ można znaleźć TUTAJ.

Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie zwierząt konieczność uśmiercenia zwierzęcia w celu zakończenia jego cierpień stwierdza lekarz weterynarii, a jeżeli nie ma takiej możliwości, także członek PZŁ, inspektor organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, funkcjonariusz Policji, straży ochrony kolei, straży gminnej, Straży Granicznej, pracownik służby leśnej lub służby parków narodowych, strażnik PSŁ, strażnik łowiecki lub strażnik PSR. Jest to obiektywna decyzja przedstawiciela każdej z wymienionych służb, a nadrzędną przesłankę do jej podjęcia stanowi moralny obowiązek człowieka do skrócenia życia cierpiącego zwierzęcia. Powinno ono zostać uśmiercone w sposób humanitarny przez podanie środka usypiającego (przez lekarza weterynarii) lub zastrzelenie przez osobę uprawnioną do użycia broni palnej. Co ważne, nie musi to być broń myśliwska. Uchylanie się od tego obowiązku, np. przez policjantów, nie ma więc uzasadnienia.

W sytuacji kiedy ranne zwierzę rokuje nadzieje na powrót do zdrowia i nie ma konieczności jego uśmiercenia, może ono na okres leczenia pozostać pod opieką osoby, która otrzyma stosowną zgodę na jego przetrzymywanie od starosty (kwestię tę reguluje znany myśliwym art. 9 ust. 2 ustawy Prawo łowieckie). Alternatywą wymienioną w ustawie o ochronie przyrody jest przekazanie zwierzęcia do ośrodka rehabilitacji. Jak stanowi ustawa o samorządzie gminnym, organizacja akcji ratunkowej lub zapewnienie transportu należy w takim przypadku do zadań gminy.
W razie wypadku komunikacyjnego z udziałem dzikiego zwierzęcia kierowca pojazdu, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie zwierząt, ma obowiązek udzielenia mu pomocy lub zawiadomienia o zdarzeniu jednej ze służb wymienionych w poprzednim akapicie. Jeśli tego nie zrobi, grozi mu kara aresztu bądź grzywny.

Przypadki przebywania dzikich zwierząt na terenach zabudowanych, w szczególności w miastach, stały się w ostatnich latach bardzo powszechne. Powoduje to naruszenie porządku publicznego oraz zagrożenie bezpieczeństwa obywateli, za które na mocy ustawy o samorządzie gminnym odpowiada gmina. To w gestii tego urzędu leży podejmowanie działań zmierzających do przywrócenia porządku oraz zapewnienia bezpieczeństwa. Można tego dokonać przez odłowienie zwierzęcia i przewiezienie go winne miejsce (wytypowane w uzgodnieniu z dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego). W razie bezpośredniego zagrożenia dla ludzi zwierzę może zostać uśmiercone. W szczególnych sytuacjach (np. stałe przebywanie zwierząt na terenach zabudowanych) starosta może podjąć decyzję o odłowie lub odstrzale
redukcyjnym, a sejmik województwa – o redukcji populacji na większym obszarze.

Postępowanie ze zwłokami padłej zwierzyny należy do zagadnień szczególnie problematycznych. Z interpretacji dokonanej przez dyrektor departamentu prawnego MŚ Izabelę Wereśniak-Masri wynika, że choć zgodnie z wykładnią ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach obowiązek usunięcia i utylizacji zwłok zwierzyny ciąży na gminie, to późniejsza ustawa (w myśl prawnej zasady kolizji, która polega na uchyleniu wcześniejszego zapisu regulującego to samo zagadnienie) o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nakłada ten obowiązek na właściciela, posiadacza lub zarządzającego nieruchomością, na której terenie padło zwierzę (nie dotyczy to zwierząt padłych w środowisku naturalnym). Jest ono wówczas traktowane jako odpad w rozumieniu ustawy o odpadach. Gmina odpowiada więc za usuwanie i utylizację tusz martwych zwierząt wyłącznie z terenu nieruchomości gminnych, w tym dróg gminnych (w przypadku innych dróg publicznych obowiązek ten spoczywa na ich zarządcach).

Opracował ADP